Zafer Akay
Odamızın iki haneli sicil no'suna sahip önemli üyelerinden Y.
Müh. Mimar Ayhan Tayman'ı 23 Eylül günü
kaybettik. Tayman, 1950 sonrası modern Türkiye mimarlığının kuşkusuz çok
önemli, ancak yeterince yayınlanmamış ve dolayısıyla çok tanınmamış bir
temsilcisiydi. İTÜ'den 1950 yılında mezun olan Tayman'ın 1950'den 1960'ların
ortasına kadar katıldığı çok sayıda yarışmada 10 birincilik ödülü bulunuyordu. Neredeyse
tümüyle rasyonalist çizgide, uluslararası stilin yetkin örnekleri olan bu
yarışma projelerin bazıları uygulamaya dönüşmüş olsa da, 1950'lerin çok da
verimli sayılamayacak mimarlık yayın ortamına pek yansımamıştı. 1953'te ilk
jenerasyon Mimarlık dergisinin yayınını sonlandırmasıyla Arkitekt yanlız kalmış,
kendi koşullarından dolayı İstanbul'a yoğunlaşmış, Ankara'daki mimarlık
olaylarının ve yeni projelerinin uzağında kalmıştı.
Ayhan Tayman, 1964'te farklı bir yol çizmeye karar verdi.
Yarışmalardan uzaklaşarak, çoğunlukla kat karşılığı olarak gerçekleştirdiği,
tasarımlarını kendisinin üstlendiği nitelikli konut yapıları üretmek üzere
kendi inşaat şirketini kurdu. Böylece en yoğun olarak Nişantaşı bölgesi olmak
üzere, İstanbul'un birçok semtine 60'lı ve 70'li yılların geç modern
mimarlığının özelliklerini taşıyan birçok nitelikli konut yapısı kazandırdı. Bu
yapılar da, hiçbiri yayınlanmamış, meraklı gözlerin dikkatinden kesinlikle
kaçmayan, ancak olasılıkla yalnızca mimarlarının yakın çevresindeki meslektaşları
ve içinde yaşayanlar tarafından bilinen yapılar olarak bugüne geldiler. Rasyonalist
modernist yaklaşımı kararlılıkla sürdürerek bu yapıları gerçekleştiren, usta
tasarımcı ve detaycı mimar Ayhan Tayman ise, çoğunlukla kendi eliyle çizdiği ve
özenle sakladığı bu projelere adanmış yaşamını, tevazuyu temel almış bir
kuşağın mükemmel bir temsilcisi olarak tamamladı. Tayman, bu yapıları
tanıyanlar tarafından bütün bu yoğun yapı üretiminde, her şeyden önce yapıların
sağlamlığı, yapılarına adanmışlığı, sorumluluğu ve tasarımlarını mükemmel
olarak gerçekleştirme amacını her türlü ticari kaygının önünde tutmasıyla
hatırlanıyor.
 |
| İzmir Spor Sergi Sarayı Projesi, Gündüz Özdeş ile, 1953 |
1928 İzmir doğumlu olan Ayhan Tayman, İzmir Atatürk
Lisesinden sonra, birincilikle girdiği
İTÜ Mimarlık Fakültesi'nden, 1950 yılında yine birincilikle mezun olmuştu. İlk birincilik ödülü de İstanbul
Belediyesi Planlama Bölümü'nde çalışmaya başladığı 1953 yılında, Gündüz Özdeş
ile birlikte katıldığı İzmir Fuarı Sergi Sarayı yarışması olmuştu. Uygulama
şansı bulamayan bu projeden sonra, mezun olduğu İTÜ Mimarlık Fakültesinde, 2 yıl Paul Bonatz’ın asistanı olarak çalıştı.
Yarışmalar yanı sıra, eğitimciliği 1955-1968 yılları arasında Maçka
yerleşkesinde öğretim görevlisi olarak bina bilgisi ve perspektif dersleriyle
sürdürdü. Her ikisine de 1953'te Yılmaz Sanlı ile katıldığı, Ziraat Bankası'nın
düzenlediği Köy Evleri Proje Yarışması (Arkitekt 1951/11-12, s. 233-248)
ve Yeniköy Ankaralılar Kooperatifi Öneri Projesi birincilik ödülü kazanan
projeler arasında sayılabilir.
 |
| AÜ SBF Tadil ve Tevsi Projesi, Enver Tokay ile, 1954 |
|
Uygulanan yarışma projelerinden biri olan, 1954'te Enver
Tokay ile birlikte katıldığı, AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi, Anfiler ve
Kütüphane yapılarını da içeren Tadil ve Tevsi projesi 1950'lerin Uluslararası
Stil anlayışının önemli bir temsilcisi sayılmalı. SBF Kütüphane yapısı bugün
özgün projeye oldukça sadık olarak gerçekleşmiş ve iyi korunmuş görünümde. Egli
tasarımı olan ana yapıdaki düzenlemeler üzerinden 90'larda bir tadilat daha
geçmiş olsa da, projenin temel ögeleri algılanabilmekte. Anfiler ise önemli
değişimle bugüne ulaşmışlar. Yalnızca Küçük Anfi özgün projeyi yansıtıyor
görünümde.
 |
| AÜ SBF Kütüphanesi, Enver Tokay ile, 1954 |
 |
| AÜ SBF Kütüphanesi, iç mekan |
 |
| Ankara Kapalı Çarşı ve Büro Binası (YİBA Çarşısı) Yarışma Projesi,Ayten Seçkin ve Behruz Çinici ile, 1955 |
 |
| Petrol Ofisi Yönetim Yapısı Yarışma Projesi, Ankara, Behruz Çinici ile, 1957 |
|
Yayınlanmış nadir projelerden biri, 1955 yılında bazı önemli
değişikliklerle gerçekleştiği anlaşılan, Ayten Seçkin ve Behruz Çinici ile
birlikte tasarladıkları, bugün YİBA Çarşısı adını taşıyan Ankara Kapalı Çarşı
ve Büro Binası da yine bir birincilik ödüllü yarışma projesi. (Arkitekt 1956/01 [283] s. 34-44)
Bir başka önemli yarışma projesi de Erzurum Atatürk Üniversitesi yerleşkesi.
Enver Tokay, Hayati Tabanlıoğlu ve Behruz Çinici ile birlikte tasarlanan bu
kapsamlı proje 6 fakülte binası, yurtlar ve lojmanları içeriyor. (Arkitekt 1966/03 s. 109-115)
Behruz Çinici'nin anılarında yer aldığı gibi Atatürk Üniversitesi Yerleşkesi
büyük ölçüde Tayman'ın tasarım yaklaşımını yansıtıyor. (Tanyeli, 1999:32-34) Yapımı
için de büyük bir çaba içinde olduğu biliniyor. Ayrıca Ankara Ev Ekonomisi ve
Tarım Okulu projesi de yarışma sonucu uygulanmış tasarımları arasında. Bir başka birincilik ödüllü proje olan, 1957'de
Behruz Çinici ile birlikte katıldıkları, rasyonalist çizgideki Ankara Petrol
Ofisi Yönetim Binası'nın ise en azından yarışma projesindeki gibi uygulamaya
dönüşmediği anlaşılmakta. Bu olağanüstü zarafete sahip prizmanın uygulamaya
dönüşememesinin yaratacağı hayal kırıklığını anlamak zor olmasa gerek.
 |
| Tayman-Hersek Apt., Nişantaşı, 1968 |
 |
| Tayman-Ayhan Apt., Etiler, 1969 |
1960'lardan başlayarak, uygulamasını da kendisi gerçekleştirdiği
yapıların büyük çoğunluğunu, bazıları Tayman Apartmanı adını taşıyan konut
yapıları oluşturuyor. Teşvikiye-Nişantaşı bölgelerinde yoğunlaşan bu
apartmanlara 1966 yılında gerçekleşen, Ihlamur Yolu'ndaki Dor-Ay Apartmanı,
1968'de gerçekleştirilen Nişantaşı'ndaki, derinlik taşıyan cephe düzenlemesiyle
Tayman-Hersek Apartmanı örnek gösterilebilir. Bu yapıların her biri Tayman'ın
farklı malzemelerle oluşturduğu kimliği taşıyan, titiz detaycılığının belgeleri
sayılmalı. Sıra dışı bahçe ve bina girişi düzenlemesiyle Nispetiye Caddesi'nden
geçenlerin dikkatini çeken 1969 yılı tasarımı Tayman-Ayhan Apartmanı ise
rasyonalist mimarlığın peyzajla bütünlenişinin güzel bir örneği.
 |
| Tayman Apt., Fenerbahçe, 1977 |
 |
| Gül Apt., Fenerbahçe, 1977 |
Konut yapılarının odaklarından birisi de Fenerbahçe. Tasarımları
oldukça benzeyen 1977 yılının Gül ve Tayman Apartmanları, yalın balkon
parapeti, güneş kırıcı ve metal korkuluklarıyla 70'lerin geç-modern stilinin
çok nitelikli ve artık benzerlerine çok rastlanmayan nadir örneklerinden. Sağır
ve saydam yüzeylerin dengesi ve hareketli kütle düzenlemesiyle dikkat çeken
yapı, brütalist akımın nadir temsilcilerinden biri olarak tanımlanabilir. Özgün
cephe tasarımı ve giriş holüyle dikkat çeken birkaç yıl sonrasının Damla
Apartmanı da aynı özellikte bir yapı. Bugün ne yazık ki bu üç yapı da kentsel
dönüşüm adı altında yürütülen rant çılgınlığının tehdidinde. Üstelik yapıları
korumak için yürütülen mücadeleler, mimar Ayhan Tayman 80'lerinde, Gül
Apartmanı'nın alt katında kurulmuş olan diyaliz düzeneğine bağlı olarak yaşama
savaşı vermekteyken oluyordu. Tayman'dan kalan bu değerli anıların ayakta
kalabilmesi umudundayız.
Kaynaklar:
Arkitekt dergisi
Tanyeli, U.
(ed.) (1999) Improvisation: Mimarlıkta
Doğaçlama ve Behruz Çinici, Boyut, s. 32-34.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder